Leiðin fram

​Það er mikil upplifun að sjá par, hest og knapa leika listir sínar á vellinum, komi þeir tveir vel og „rétt“ undirbúnir til leiks. Báðir greinilega „slakir, einbeittir og njótandi“, og vegna góðs undirbúnings liggur verkefnið beint við,.....knapinn hjálpar hestinum að finna gott jafnvægi og réttan hraða á gangtegundinni og geta þannig „montað sig“.
Það er einmitt þessi „undirbúningur“ sem „hestamennska“ snýst um en „völlurinn“ getur verið hringvöllur eða grasbakki við ána,.....eða mjúkur/stinnur moldarstígur til fjalla.
 
Hvað þarf til?

• „Sé hesturinn þinn
  • Heilbrigður og í góðu líkamlegu/andlegu ástandi
  • Nægjanlega sterkur
  • Nógu teygjanlegur og mjúkur
  • Sáttur við þig sem leiðbeinanda og leiðtoga
  • Skilji þig og allar ábendingar og leiðsögn þína
  • .... þekki verkefnið og leiðina þangað
  • ......finnst „gaman“
• Að þessum atriðum uppfilltum gefur hann þér allt það besta sem hann hefur að bjóða. Mundu að hesturinn þinn er stoltur og honum finnst gaman að „monta sig“,....eins og hann getur,.....en ekki meir.

 
Hvernig kemst ég þangað?
Þegar upp er byggt,......hús,.....íþróttamaður,.....reiðhestur/keppnishestur,..... er fyrst og fremst lagður góður grunnur sem byggt er á.

• Húsbyggendur þekkja allir hvað átt er við,....umhverfi og aðstæður lagaðar að verkefninu, skift út jarðefnum, allt þjappað og stillt „lárétt/lóðrétt, innviðir settir á sinn stað og byggður sterkur og réttur sökkull undir húsið.
• Íþróttamenn, fótbolta/handbolta/körfuboltamaður, frjálsíþróttamaður, fimleikamaður eða listdansari eru meðvitaðir um nauðsyn góðs „grunns“, Hástökkvarinn ver ekki öllum þjálfunartímanum í að reyna að bæta eitthvað met, það myndi enda með meiðslum og....kvíða. Í stað þess styrkir hann líkamann með líkamsrækt, hann eykur þol með hlaupum og hann eykur teygjanleika og mýkt með æfingum á gólfi..........svo vinnur hann með stökk-tæknina og.....á mótinu bætir hann eigið met. Hans grunnur er:
  • Vera nægilega sterkur
  • Vera næganlega teygjanlegur og mjúkur
  • Hafa viljann, metnaðinn og gleðina
  • Þekkja takmörk sín og ......gera betur.
• Hestamaðurinn þarf að huga að tveimur,.....knapanum og hestinum. Báðir tveir þurfa að vera vel undirbúnir til að geta „hámarkað“ árangur sinn.

 

Hestamennska/horsemanship                                     
Hestamennska getur verið „margbreytileg“ það er að segja kröfur og markmið fólks eru mismunandi „háleit“ Hesturinn bíður líka uppá ólíka möguleika. Góð hestamennska er það þegar manni og hesti líður vel saman, burtséð frá hver verkefnin eru. Þótt hesti finnist gaman að monta sig,...þá er hann ekki háður því. Aðalatriðið er að verkefnið færi honum enga vanlíðan og að hann sé ekki þreyttur of mikið,....tekið tillit til hans og hans líkamlega ástands.

Keppnishestamennska er annars eðlis en útreiðar og ferðamennska en vegna þeirra krafna sem gerðar eru um gæði gangtegunda, léttleika og útgeyslun, nákvæmni í gangskiptingum og fegurð hreyfinga krefst hún þekkingar og skipulags. Þjálfunin þarf að vera vel ígrunduð og skipulögð.
Grunnurinn þarfnast stöðugrar athygli og undirbúa þarf allar framfarir vel og vandlega. Knapi og hestur eru saman í framfaraferli og eiga að njóta hvers skrefs saman.
​Kerfið   
Í dag hefst tamning flestra hesta er þeir eru enn folöld. Maðurinn kynnir sig fyrir þessum nýja einstaklingi og við ákveðin tækifæri er folaldið vanið aðeins við þá hugmynd að maðurinn sé þeim vinveittur. Í uppeldinu eru síðan þessi snertiferli sem tilheyra umönnun stóðhrossavettvangur til frekari kynna. Fleiri og fleiri hafa áttað sig á að þessir umönnunar-fundir, ormalyfsgjafir, hófsnirtingar og heimsóknir í stóðið eru mjög verðmætir hvað kynnin varðar. Áríðandi er að koma alltaf fram af virðingu við ungviðið og  gefa sér tíma til þess að gera hvern „fund“ verðmætari með því að líta svo á að fundirnir séu liðir í tamningu og menntunn ungviðisins og liður í tamningu hans
​Þegar gripurinn er kominn á „tamningaaldur“ og er tekinn á hús ásamt öðrum meira tömdum hrossum hefst síðan hin eiginlega beina menntun hans. Hestinum er kennt á tauminn, honum er sýnt hve góður félagsskapur maðurinn er, honum er kennt að líta manninn sem leiðtoga og vin,....traust og virðing skapast.
Sumum tamningamönnum er teyming á hesti áríðandi þáttur í ferlinu,....þar sem hinum unga hesti er komið í þé stöðu að hann fær að taka þátt í lífi reiðhestsins og fá þannig einhverja hugmynd um hvað sé handan við hornið.
 
Reiðmennska-Ábendingar
Ábendingar geta verið frá sæti knapans, allt sem knapinn gerir með sætinu skynjar hesturinn og bregst við. Knapi þarf að kunna
Að sitja lóðrétt Hæll knapa, mjaðmahorn og axlir mynda beina lóðrétta línu Að sitja hálflétt Lítið framhallandi beint bak um mjaðmir, Létt Snerting við hnakkinn, þyngd knapa á hnjám og ístöðum Að sitja létt Knapinn hallar sér fram um mjaðmir, bak“nokkuð“ beint, þyngd öll á ´hnjám og ístöðum. Að kenna ábendingar
Hesti eru kenndar allar ábendingar  gegnum sama kerfið, það er snerting/þrýstingur og síðan eftirgjöf eða þrýstingi er aflétt er hestur hefur brugðist rétt við. Sagt er að þegar hestur hefur upplifað ábendingu þrisvar sinnum rétt, hefur hann lært hvernig best sé að bregðast við „því áreiti“
Notkun ábendinga
Með Sætisábendingum, fótaábendingum og taumábendingum getur knapinn stjórnað því hvar hesturinn er, í hvaða átt hann fer, á hvaða gangtegund og hraða, og hvernig „stilltur“, það er að segja er hann beinn aðe sveigður. Einnig ákveður knapinn stemninguna og eða „spennu/orkustigið“ og lengd „yfirlínu“
.Við taum
Hugtakið „gangtegund við taum“ fjallar einmitt um andlega/líkamlega stillingu/stöðu hests. Fet við taum verður til er hestur hefur áhuga á og samþykkir að fara á þeim hraða, í þá stefnu og í þeirri stemningu sem knapinn bíður honum. Þá gengur hesturinn rösklega og ákveðið í löngu skrefi fram að taumnum, samþykkir taumsambandið og gengur meðalreistur í mjúkri/hvelfdri yfirlínu/eftirgjöf. Knapinn situr „í hreyfingunni“ sem eru skilaboð til hestsins um að hann sé að uppfylla óskir knapans og hvatning til „framhalds“
Hugtakið „við taum“ getur hestur fyllt á Feti, Brokki, Stökki og Grunntölti / hægu Tölti.
 
Dagleg þjálfun hests
Er þessi orð eru skrifuð er nóvembermánuður nýhafinn og „vetrartímabil“ hestamennskunnar hafið. Margir velta fyrir sér spurningunni: hvernig á ég að haga þjálfuninni í vetur, hverjar eiga áherslurnar að vera, ....hvað er áríðandi?
Að mati undirritaðs á þjálfun allt árið að vera skipulögð með það í huga að grunnurinn/forsendurnar eru efst á listanum og taka mestan tíma. Hestamaðurinn veit að sé grunnurinn traustur og góður er alltaf er þarf hægt að sækja þessi „galdra-móment“ sem notuð eru er keppni er riðin eða einfaldega verið að monta sig.
Sé grunninum sýnd sú athygli sem æskilegt er, það er að segja fjölbreytt þjálfun „við taum“ tekur hún um það bil 70% af þeim tíma sem notaður er til þjálfunar. Fjölbreytnin getur verið til dæmis,...
Fet við taum á reiðleiðum,baugar eða ....hægra/vinstramegin/á miðju reiðvegarins Stytt fet/hálfhömlun til undirbúnings skiptinga Æfingar til hægri og vinstri Skiptingar inn í hægt brokk Skiptingar inn í grunn-tölt (schrölt) Skiptingar inn í fet Skiptingar af grunntölti inn í hægt tölt Skiptingar af hægu tölti inn í grunntölt Skiptingar af hægu tölti inn í milliferðar tölt og til baka Skiptingar af hægu brokki inn í vinstra eða hægra stökk við taum Skiptingar af stökki inn í hægt brokk Skipulag/rútína er áríðandi bæði fyrir knapa og hest vegna andlegs-jafnvægis og vellíðan. Skipulag/rútína skapar virðingu og traust og....æfingin skapar meistarann.
Það reynir á þolinmæðina er hestamaður gerir sér grein fyrir að þjálfunin eigi að byggjast að mestu leiti upp á því að styrkja forsendur eða grunninn. Það er áríðandi að hestamaður geri sér grein fyrir mikilvægi hins „andlega“ jafnvægis hestsins, eða hvernig hestinum finnist lífið með leiðtoganum vera. Er hestur sáttur við hlutverk sitt eða ekki. Sé hesti misboðið veldur það kvíða og flóttaviðbrögðum
 

Ég endurtek:
„Sé hesturinn þinn Heilbrigður og í góðu líkamlegu/andlegu ástandi Nægjanlega sterkur Nógu teygjanlegur og mjúkur Sáttur við þig sem leiðbeinanda og leiðtoga Skilji þig og allar ábendingar og leiðsögn þína .... þekki verkefnið og leiðina þangað ......finnst „gaman“ Að þessum atriðum uppfilltum gefur hann þér allt það besta sem hann hefur að bjóða. Mundu að hesturinn þinn er stoltur og honum finnst gaman að „monta sig“,....eins og hann getur,.....en ekki meir.
Skrifað þann 12.11.2024
​Trausti Þór